ESKİ ÇAĞDA HUKUK
Milattan önce 3000 yılına kadar uzanan Antik Mısır hukuku, Ma'at kavramına dayanıyordu ve gelenek, retorik konuşma, sosyal eşitlik ve tarafsızlık kavramlarıyla ile nitelendirilebilirdi.[2] Milattan önce 22 yüzyıla gelindiğinde, antik dönem Sümer hükümdarlarından Ur-Nammu, günümüze dek kaybolmamış, ahlaki ifadeler ("eğer ... o zaman...") içeren ilk kanunu hazırladı.
YAPAN=ESİLA ÖZDEMİR
MÖ 1760 civarında, Kral Hammurabi, Babil yasasını tedvin edip taşa yazarak daha da geliştirdi. Hammurabi, kanunu tüm halkın görmesi için birkaç kopyasını Babil krallığı boyunca stellerle dağıttı; bunlar Hammurabi Kanunları olarak tanındı. Bu stellerin günümüze ulaşan en sağlam nüshası 19. yüzyılda İngiliz Asurologlar tarafından keşfedildi ve o zamandan beri İngilizce, Almanca ve Fransızca da dahil olmak üzere çeşitli dillere transliterasyonu tamamen yapıldı ve çevrildi.[3] Antik Yunanların soyut bir kavram olan "hukuk" için tek bir kelimesi yoktur, bunun yerine ilahi kanun (thémis), insan kararı (nomos) ve gelenek (díkē) arasındaki ayrımı korumuşlardır.[4] Yine de Antik Yunan hukuku, demokrasinin gelişmesinde önemli anayasal yenilikler içeriyordu.
ESKİ ROMA=
Eski Roma’nın cumhuriyet dönemindeki devlet ve egemenlik an-
layışı, Antik Yunan anlayışından -soyut ve kurgusal düşünce yapısın-
dan uzak olmasına11 uyar biçimde- farklılıklar arz etmektedir. Küçükolojik sırası ile değinilmelidir.
ANTİK YUNAN=
Antik Yunan’da devlet anlayışı, ataerkil krallık ile zengin bir azın-
lığın üstünlüğüne dayanmaktadır.2
Egemenlik düşüncesi, site denen
1 Modern dönemlere özgülenen hukuk devletinin unsurları, biçimsel ve maddi
yaklaşımlarla açıklanmaktadır. Bu belirlemeler ekseninde modern anlamıyla hu-
kuk devleti, siyasal sistemini hukukun üstünlüğü ile temellendiren, evrensel hu-
kuk ilkelerini kabullenen, yasalara göre hareket eden, bağımsız ve tarafsız yargı
gücü ile demokrasiye ve adalate dayanan bir kamu düzenini hedefleyen, temel
hak ve özgürlüklerin temin edildiği devlettir. Selim Misafir, “Modern Zamanlar-
da Hukuk Devleti Olgusu”,
HUKUK DEVLETİNE GİDEN YOL=
Hukuk devletine giden yolda önemli olan iki devlet türüne ayrı-
ca yer vermek gerekir. Bunlar, feodal düzenin kamu gücünü toprak
sahipliğine dayanan ekonomik esaslara bağladığı patrimonyal devlet
ve bireylerin hak ve özgürlüklerden mahrum edildiği polis devletidir.
Bugünün hukuk devleti anlayışı öncesinde insanlığın deneyimlediği
patrimonyal devlet ve polis devleti yaklaşımlarında yaşanan gelişme-
lerle hukuk devletine giden yolun açıldığı söylenebilir.
PATRİMONYAL DEVLET=
Kıta Avrupası hukuk doktrininde Almanca Patrimonialstaat ve
Anglosakson hukuk yazınında İngilizce patrimonial state olarak terim-
leştirilen devlet anlayışı için, Türkçe öğretide yazarların “mülk devleti”
tabirini kullandıkları görülmektedir.36 Bu devlet anlayışında yönetilen-
lerin üstünde yaşadıkları topraklarla birlikte yöneticilerin mülkü olarak
görülmesi sebebiyle başvurulduğunu tahmin ettiğimiz bu kullanımın,
yanlış olduğu öne sürülemez.
